Prezantim Libri dhe Ekspozitë Personale “Në GJIROKASTËR duke u ngjitur dhe skicuar”
Në datën 23-25 Qershor 2025, në mjediset e Tati Space Center, është hapur ekspozita personale e arkitektit Andi Papastefani e titulluar “Në GJIROKASTËR duke u ngjitur dhe skicuar”. Ekspozita është pjesë e promovimit të librit të autorit me të njëjtin titull, i cili është i treti në kolanën e tij të librave me skica urbane, e para për qytetin e Tiranës, duke vazhduar më pas me qytetin historik të Beratit. Në këtë ekspozitë Andi Papastefani paraqet 64 vizatime nga qyteti i Gjirokastrës, të cilat janë pjesë e koleksionit të tij prej 123 vizatimesh të prezantuara në Libër. Një punë 3-vjeçare për të evidentuar 90 ndërtesa tradicionale dhe 10 ansamble urbane, pjesë të trashigimisë ndërtimore dhe kulturore të qytetit të Gjirokastrës, të Shqipërisë dhe të arkitekturës në përgjithësi. Ky libër koinçidon me 20 vjetorin e pranimit të Qytetit të Gjirokastrës në UNESCO, dhe sipas Papastefanit, është homazh për qytetin e siluetave të gdhendura në gur.
Në datën 23 Qershor 2025, në mjediset e Tati Space Photography Center, është hapur ekspozita personale e arkitektit Andi Papastefani e titulluar “Në GJIROKASTËR duke u ngjitur dhe skicuar”. Ekspozita është pjesë e promovimit të librit të autorit me të njëjtin titull, i cili është i treti në kolanën e tij të librave me skica urbane, e para për qytetin e Tiranës, duke vazhduar më pas me qytetin historik të Beratit. Në këtë ekspozitë Andi Papastefani paraqet 64 vizatime nga qyteti i Gjirokastrës, të cilat janë pjesë e koleksionit të tij prej 123 vizatimeve të prezantuara në Libër. Një punë 3-vjeçare për të evidentuar 90 ndërtesa tradicionale dhe 10 ansamble urbane, pjesë të trashigimisë ndërtimore dhe kulturore të qytetit të Gjirokastrës, të Shqipërisë dhe të arkitekturës në përgjithësi. Ky libër koinçidon me 20 vjetorin e pranimit të Qytetit të Gjirokastrës në UNESCO dhe sipas Papastefanit është homazh për qytetin e siluetave të gdhendura në gur.
Me anë te skicave arkitektonike, me laps, pastel, flamaster, Andi Papastefani arrin të ndërtojë në mënyrë skrupuloze një koleksion voluminoz vizatimesh, duke skanuar 90 ndërtesa tradicionale gjirokastrite dhe 10 ansamble, pjesë të trashigimisë ndërtimore. Ndërtesat i sistematizon, i kategorizon, duke i grupuar në lagje, dhe si një urbanist përshkruar tiparet e secilës prej tyre. Këtë e bën në mënyrë lakonike dhe konçize, sepse don që theksi dhe vëmendja të mbetet tek vizatimet. Një element i rëndësishëm është përfshirja në Libër e ndërtesave të modernizmit të hershëm në Shqipëri të viteve 20-30, duke na ftuar të hapim një diskutim për përfshirjen e kësaj kategorie të rëndësishme në fondin e trashigimisë së mbrojtur ndërtimore në Shqipëri.
Për Ekspozitën “Në GJIROKASTËR duke u ngjitur dhe skicuar prof. Pirro Thomo thotë: “Shfletoj me endje albumin e ri të arkitekt Andi Papastefani mbi Gjirokastrën, por dhe me kureshtje. Kjo rrjedh nga vetë titulli intrigues, "Duke u ngjitur dhe skicuar", pra duke u endur nëpër lagje e rrugica të Gjirokastrës. Çfarë e ka tërhequr arkitektin nga ky qytet me kaq emër e famë? Si do t'ia transmetojë opinionit publik vlerat urbanistike e arkitektonike të qytetit? Si do të përputhen zgjedhjet e tij nga ky qytet me opinionin shkencor mbizotërues? Dhe në fund të shfletimit të albumit kjo kureshtje mu shua plotësisht. Sepse, nga kalaja ka zgjedhur lojën impresionuese të harqeve e qemereve ( skica 7). Nga skicimet e ansambleve të banuara del qartë koherenca e kompozimit urbanistik me dinamizmin e terrenit ( skica 1, 23, 25, 31, 43). Karakteri mbrojtës i banesës gjirokastrite ka dalë nëpërmjet monumentalitetit të baneses së Zekatëve (skica 46). Duke mos mbetur në këtë stad arkitekti ka vlerësuar dhe evolucionin e banesës drejt fitimit të tipareve të reja arkitektonike ( skica 17, 34, etj.) Aftësite profesionale e artistike të mjeshtrave popullorë zëjnë jo pak vend në album, si: kompozimi vëllimor dinamik i shtëpisë së Skendulave ( skica49); portat e mëdha të dekoruara artistikisht si simbol i fuqisë së familjes por edhe si ftesë mikpritjeje ( skica 12, 16, 42); interieret e pasura dhe mjeshtëritë e gdhendjes së punimit të drurit, tavaneve, dollapeve e dyerve ( skica 22, 40 etj). Nuk janë lënë pas dore dhe qosteket, ndonëse funksioni i tyre është konstruktiv për të mbajtur strehën e dalë dhe të rëndë të çatisë, nuk u ka munguar eleganca dhe përpunimi dekorativ ( skica 57, 58, 70, 94). Duke falenderuar Andin për këtë kontribut të rëndësishëm në paraqitjen tërheqëse të trashegimisë popullore, urojmë vazhdimin e mëtejshëm të kësaj iniciative të filluar.”
Në parathënien e Librit “Në GJIROKASTËR duke u ngjitur dhe skicuar” Ben Andoni shkruan “.. Teksa e shfleton librin ke kërshërinë e një fakti: Si i janë shmangur të shëmtuarës ndërtuesit e saj? Çuditërisht paraardhësit tanë i kanë shpëtuar të shëmtuarës, madje ndryshe nga koha jonë, falë disa koncepteve më natyrore e të trashëguar për funksionet dobiprurëse të estetikës.”
Ndërsa Skënder Luarasi shkruan “... libri i Andi Papastefanit mbi Gjirokastrën është një vizatim në tërësinë e tij, në kuptimin specifik të dhënë më sipër, si një radhitje të endurash në Qytetin e Gurtë. Në këtë mënyrë, vetë libri kthehet në një hartë psikogjeografike që na ofron pikënisje itinerarësh të mirëfilltë, të cilat gjithsesi na mbeten neve, lexuesve, për t’i ndërmarrë, përfunduar, pra për t’i ripërshkuar dhe rivizatuar.”
Rreth Autorit
Andi Papastefani (1962) është arkitekt i diplomuar në Fakultetin e Arkitekturës në Universitetin Politeknik të Tiranës. Pas një periudhe disa vjeçare projektimi arkitektonik në Shqipëri, ai vazhdon studimet në Amerikë për Rijetëzim Historik në Boston Architectureal College, dhe më pas për Arkitekturë Peisazhi në Landscape Institute Arnold Arboretum of Harvard University. Ai është skicues urban dhe instruktor. Prej 4 dekadash Andi Papastefani i përdor skicat si një mjet eksplorimi, komunikimi dhe dokumentimi.
Te gjitha fotot, Copyright Alketa Misja
Projekti “Në GJIROKASTËR, duke u ngjitur dhe skicuar” është mbështetur nga Ministria e Ekonomisë Kulturës dhe Inovacionit MEKI
Libra nga i njejti Autor
Julius Shulman, Fotografi i Modernizmit
Julius Shulman është një ndër fotografët më të njohur të arkitekturës amerikane të mesit të shekullit të 20-të. Atij i njihet merita që përcaktoi mënyren sesi shohim Modernizmin në Arkitekturë. Shulman fotografoi arkitekturën e re që po lindte pas luftës së dytë botërore në Kaliforninë e Jugut, veçanërisht në metropolin e Los Angelesit me të gjitha ndryshimet e tij.
Julius Shulman Portrait, by Ebby Hawerlander, 1950
Julius Shulman
(SHBA 1910-2009)
Julius Shulman është një ndër fotografët më të njohur të arkitekturës amerikane të mesit të shekullit të 20-të. Atij i njihet merita që përcaktoi mënyren sesi shohim Modernizmin në Arkitekturë. Shulman fotografoi arkitekturën e re që po lindte pas luftës së dytë botërore në Kaliforninë e Jugut, veçanërisht në metropolin e Los Angelesit me të gjitha ndryshimet e tij. Ai filloi rrugëtimin si fotograf arkitekture pas një takimi me Richard Neutrën në vitin 1936, të cilit i dhuroi disa printime nga shtëpia që arkitekti kishte projektuar për Josef Kuhn në kodrat e Hollivudit. Pas këtij takimi nis një bashkëpunim i gjatë me Richard Neutrën, i cili e rekomandoi Shulmanin tek arkitektë të tjerë të cilët po zhvillonin stilin e Modernizmit Internacional në Amerikë, si; Rudolph Schindler, Gregory Ain, John Lautner, Pierre Koenig, Raphael Soriano, e të tjerë.
Shulman njihet për stilin e fortë grafik, që evidenton tiparet e ndërtesës, perspektivat e forta dhe kontrastet dritë-hije. Ai besonte në idealizimin dhe glorifikimin e arkitekturës; shpesh herë përdorte teknikën e filmit infrared që të rriste dramaticitetin e skenës, ndriçimin artificial për të ndriçuar më mirë interieret, vendoste mobiljet dhe objektet në pozicione të tilla që të krijonte kompozime të pëlqyeshme, dhe përdorte modelet për të paraqitur shtëpinë sa më të jetueshme. Në një intervistë Julius Shulman shprehet “përgjegjësia e fotografit është që të identifikojë elementet e dizajnit të strukturës, dhe së bashku me arkitektin të identifikojë qëllimin e strukturës dhe të dizajnit të tij”.
Shulman nuk fotografoi vetëm arkitekturën, por ai sintetizoi esencën e një epoke. Fotografitë e tij u publikuan në të gjitha revistat e arkitekturës dhe influencuan mënyrën sesi perceptohej arkitektura moderne.Merita e tij është se promovoi veprën e arkitektëve të talentuar dhe e bëri atë të njohur për njerëzit të cilët nuk mund ta shikonin fizikisht. Siç thotë Richard Neutra, i cili pati një bashkëpunim 34 vjeçar me fotografin: “Filmi është më i fortë, dhe printimet janë më të thjeshta për t’u transportuar sesa betoni, çeliku dhe idetë”.
Një ndër projektet më të rëndësishme të Shulmanit është fotografimi i ‘Case Study Houses’; një iniciativë e revistës “Arts and Architecture” në 1945, e nisur nga John Entenza me qëllim krijimin e një modeli banesash moderne me kosto të ulët për industrinë e ndërtimit. Gjatë 25 viteve të ekzistencës së tij, programi ‘Case Study Houses’ përfshiu kontributin e disa arkitektëve të njohur, si Eero Saarinen, Craig Ellwood, Charles dhe Ray Eames. U projektuan 36 prototipe banesash, prej të cilave u realizuan 24. Ndër to, Shulman fotografoi 18 vila. Një ndër fotografitë më të famshme të tij, është Case Study House #22, një pamje e Rezidencës Stahl, e arkitektit Pierre Koenig, në të cilën dy vajza bisedojnë midis tyre në hapësirën e konsolit të vilës, në sfondin e ndriçuar të Los Angelesit. Fotoja është një ndër fotografitë më të publikuara të arkitekturës, një ndër ato imazhe që sintetizojnë një qytet të tërë në një moment kohor (cit.Paul Goldberger).
Julius Shulman vazhdoi fotografimin e arkitekturës deri në vitet e fundit të jetës së tij, si ‘Sallën e Koncerteve Disney’ të Frank Gehrit në Los Angeles, dhe ‘Muzeun Guggenheim’ në Bilbao. Në 2004 Getty Research Institute bleu arkivën prej 260,000 negativësh, printimesh dhe transparentesh, duke u bërë poseduesi kryesor i fotografive të tij.
© Julius Shulman, Kuhn House, Richard Neutra architecture, 1936
© Julius Shulman, Miller House, Richard Neutra architecture, 1937
© Julius Shulman, Loewy House, Clark and Frey architecture, 1937
© Julius Shulman, Kaufmann House, Richard Neutra architecture, 1947
© Julius Shulman, Kaufmann House Palm Springs, Richard Neutra architecture, 1947
© Julius Shulman, Wurdeman and Becket, Pan Pacific Theatre LosAngeles California, 1942
© Julius Shulman, Mobile Gas Station
© Julius Shulman, Lovell Health House, Richard Neutra architecture, 1950
© Julius Shulman, Congress Building and Ministries, Oscar Neimeyer architecture, Brasilia, 1958
© Julius Shulman, Convair Astronautics, Pereira and Luckman, 1958
© Julius Shulman, University of California Irvine
© Julius Shulman, Fire Station, LosAngeles
© Julius Shulman, Theme Building LAX int
© Julius Shulman, Lovell Chuey House, Richard Neutra architecture, 1958
© Julius Shulman, Stahl House, Case Study House 22, Pierre Koenig architecture, 1960
© Julius Shulman, Stahl House, California, Pierre Koenig architecture, 1960
© Julius Shulman, Bass House, 1960
© Julius Shulman, Eames House Case Study House 8, Ray and Charles Eames architecture, 1958
© Julius Shulman, Alexander House, Palmer and Krisel, 1957
© Julius Shulman, Frey House, Albert Frey architect, 1954
© Julius Shulman, Dome House, Bernard Judge, 1962
© Julius Shulman, Coachella Valley Savings, Williams and Williams architects, 1963
© Julius Shulman, State Capitol Bank Oklahoma.
© Julius Shulman, Guggenheim Museum, Frank Lloyd Wright architecture.
© Julius Shulman, Salk Institute for Biologocal Studies, Luis Kahn architect, 1966
© Julius Shulman, Seagram Building, Mies Van Der Rohe and Philip Johnson architect, 1959
© Julius Shulman, Children’s Museum, Abraham Zabludovsky architecture, 2005
© Julius Shulman, La Estadia Development, Ricardo Legorreta architect, 1981
© Julius Shulman, Glass House, Philip-Johnson, 2006
© Julius Shulman, Walt Disney Concert Hall.
Në vitin 2008, Julius Shulman ishte subjekt i filmit dokumentar ‘Visual Acoustics: The Modernism of Julius Shulman’, me regji të Eric Bricker, treguar nga Dustin Hoffman. Filmi flet për jetën dhe punën e Shulman, sesi imazhet e tij influencuan karrierën e arkitektëve të famshëm të shekullit të 20-të si Frank Lloyd Wright, Richard Neutra, John Lautner, etj. Linkun e filmit dhe materialet shoqëruese të tij mund t’i gjeni në websitin: https://juliusshulmanfilm.com
Libra të përzgjedhur për Julius Shulman
